Project: Nederland - Uit voorraad leverbaar
Fotograaf: Hans van der Meer
Medium: Boek, tentoonstelling
Met Nederland – Uit voorraad leverbaar heeft Hans van der Meer de dominante cultuur van zijn land in beeld gebracht. De foto’s laten niet alleen datgene zien wat men overal tegenkomt, maar tonen ook een verandering. Vooral buiten de grote steden is de laatste decennia veel gebouwd. Het aanzicht van Nederland is daarmee ingrijpend veranderd, de stad is langzaam het land in geschoven.
In het hart van veel gemeenten is door de jaren heen steeds iets toegevoegd aan wat er al stond. Pleinen werden opnieuw vormgegeven en ingericht door ambitieuze architecten, ondernemers, gemeenteraden en vastgoedontwikkelaars. Regelgeving, gezond verstand, smaak, toeval en ambitie schuren hier tegen elkaar aan. Het resultaat is een fascinerend compromis tussen verschillende benaderingen en belangen. De herkenbaarheid is groot, evenals de uitwisselbaarheid.
In een tekst getiteld Het raadsel Nederland die achter in het boek is opgenomen schrijft de fotograaf hierover het volgende: ‘Net als halverwege de jaren negentig bij Hollandse Velden – een boek over amateurvoetbal in Nederland – had ik het gevoel dat ik niet bij de hoofdklasse moest zijn, maar op eenvoudiger plaatsen. In dit geval dus weg van het grootstedelijk decor. En net als bijHollandse Velden geeft dat een kaler beeld van een cultuur, dat voor mijn gevoel dichter bij de kern komt. Het laat een grote herkenbaarheid en uitwisselbaarheid zien en daarmee iets van het mechanisme dat zich in iedere cultuur anders manifesteert.
In een van de columns in Achterland beschreef ik hoe dat mechanisme deels in zijn werk gaat. Als er bijvoorbeeld ergens een plein moet worden heringericht, dan pakt de architect een catalogus erbij van een firma in straatmeubilair. ‘Hij kiest wat zitbankjes en afvalbakken uit en zoekt voor de boompjes een bijpassend boomrooster,’ schreef ik toen onder meer. De catalogus voor in dit boek illustreert die gedachte. Alles wat wij om ons heen zien kan worden besteld en worden geleverd.
Dat geldt ook voor de horeca-interieurs die in dit boek zijn opgenomen. Daarin bestaat een grote variëteit, ze zijn net als de straatbeelden in veel gevallen onmiskenbaar Nederlands. Maar steeds vaker zie je dat de sfeer en de uitstraling niet het gevolg zijn van de oorspronkelijkheid van eigenaren die jarenlang hun stempel op het interieur hebben gedrukt. Die uitstraling is een concept dat men bewust kiest en waarvan de bijbehorende rekwisieten via de groothandel worden besteld. Zo vinden wij in de catalogus de stoepborden terug waarmee de bakker of slager zijn ambachtelijkheid wil uitstralen. Maar die borden kom je overal tegen en worden juist niet op een ambachtelijke manier gemaakt. Het illustreert de spagaat van deze tijd.
En daar ergens zit een wezenlijke onderscheid in wat wij om ons heen zien. Tussen cultuur van ambachtelijk denken die door de jaren heen is ontstaan en cultuur die in oplage wordt gemaakt en op een achternamiddag kan worden besteld. Het gaat bij dat laatste niet over wie je bent, maar over wie je wilt zijn. Dat zie je niet alleen terug in de aankleding van een grand café, maar ook bij de inrichting van een plein of een straat. De vraag naar oorspronkelijkheid en identiteit is blijkbaar zo groot, dat er industrie is ontstaan om in die behoefte te voorzien. De losse onderdelen kunnen uit voorraad worden geleverd. Dat brengt grappig genoeg onvermijdelijk ook het omgekeerde teweeg: alles gaat toch weer een beetje op elkaar lijken. Wanneer we terugkomen van vakantie en de grens zijn gepasseerd zien we het onmiddellijk. Dit is Nederland, dit is zoals wij het doen. Maar waarom wij het zo doen, dat is het raadsel.’
In Nederland – Uit voorraad leverbaar brengt Hans van der Meer zijn eigen fotografie en zijn fascinatie voor gebruiksfotografie (Van der Meer is medeoprichter van het tijdschrift Useful Photography) voor het eerst samen. Door de toevoeging van catalogusbeelden van onder meer straatmeubilair komen zijn foto’s van Nederland in een ander daglicht te staan. Ineens wordt duidelijk waar de herkenbaarheid en uitwisselbaarheid vandaan komen. In het boek is ook een aantal columns opgenomen – voor een deel eerder gepubliceerd in de Volkskrant onder de titel Het Raadsel Nederland – waarin Van der Meer in dezelfde droge stijl als zijn foto’s beschrijft hoe dit Nederland tot stand komt. Een Nederland dat iedereen bekend zal voorkomen, maar dat wij nooit eerder zo hadden gezien.
-------------
Project: The Netherlands - Off the shelf
Photographer: Hans van der Meer
Medium: Book, exhibition
In The Netherlands – Off the shelf, Hans van der Meer visualized the dominant culture of his own country. The images don’t only show what we see around us, but also the changes that have occurred. A huge amount has been built in recent decades, particularly outside the major cities. In places like Heerhugowaard or Hoofddorp the population has increased almost tenfold. As a result, the country’s appearance has changed dramatically; cities have been slowly pushed into the country.
The centres of many towns are a patchwork of additions that have been made over time. Squares are remodelled by ambitious property developers, entrepreneurs, architects and local councils. This is where regulations, common sense, taste, coincidence and ambition coexist uneasily. The result is a fascinating compromise between different approaches and interests. These places are familiar and at the same time interchangeable.
In a text titled Puzzling Netherlands in the back of the book, the photographer writes the following about this mechanism: As I had in the mid-90s with Dutch Fields – a book about amateur football in the Netherlands – I felt that I shouldn’t be in the premier league but lowlier places, in this case away from an urban setting. Like Dutch Fields the result is a sparser image of a culture, which I believe gets closer to its essence. It shows a great familiarity and interchangeability and thus something of the mechanism that manifests itself differently in every culture.
In one of the columns in Hinterland I described in part how this mechanism works. For example, if a square somewhere has to be redesigned the architect picks up the catalogue of a company specialising in street furniture. ‘He chooses some benches and rubbish bins and looks for a matching grille for the trees,’ I wrote then. The catalogue at the front of this book illustrates that idea. Everything we see around us can be ordered and delivered.
The same applies to the cafe and restaurant interiors included in this book. Despite the great variety, like the street scenes they are in many cases unmistakably Dutch. Increasingly, however, you see that the appearance and atmosphere are not the result of the originality of owners who have put their stamp on the interior over a period of years. The appearance is a concept that people consciously choose and for which the corresponding props are ordered from a wholesaler. Flick through the catalogue and you will find the pavement signs that the baker or butcher uses to convey his traditional craftsmanship. But those signs, which are not produced using any traditional methods, are everywhere. It illustrates the disconnect of our time.
Therein lies a significant distinction in what we see around us; between culture from a time of traditional thinking that has been formed over many years and mass-produced culture that can be ordered at any given moment.The latter is less about who you are and more about who you want to be. This is evident not only in a cafe’s decor, but also in the design of a square or a street. The need for authenticity and identity is apparently so great that a kind of off-the-peg industry has been created which meets this demand and always has the individual parts in stock. Funnily enough, that inevitably has the opposite effect: everything starts to look the same again.When we come back from a holiday abroad it is immediately obvious when we have crossed the border. This is the Netherlands; this is the way we do things. Why we do them this way remains a puzzle.
In The Netherlands – Off the shelf, Hans van der Meer brings together his own photography and his fascination for vernacular photography (he is co-founder of Useful Photography magazine) for the first time. By including existing catalogue images of street furniture, he casts a different light on the Netherlands. It suddenly becomes clear where the familiarity and interchangeability come from. The book also includes columns – a number of them previously published in De Volkskrant newspaper under the titleHet Raadsel Nederland (Puzzling Netherlands) – in which Van der Meer, in the same wry style as his photos, describes how the Netherlands as it is came to exist; the Netherlands with which everyone is familiar but have never seen like this before.